DÜNYADA GÖRÜLEN İKLİM TİPLERİ NELERDİR VE DAĞILIŞLARI ?

İKLİM TİPLERİ VE ÖZELLİKLERİ

1) SICAK KUŞAK İKLİMLERİ

a) Ekvatoral İklim

• Ekvator çevresindeki bölgelerde ve 1000 metre’den daha alçak olan yerlerde görülür. Örneğin; Amazon ve Kongo havzaları.
• Yıllık sıcaklık ortalaması 25⁰ – 30⁰C arasında olup, yıllık sıcaklık farkı 1⁰ – 2⁰C dir.
• Yıllık yağış miktarı 2000 mm. nin üzerindedir.
• Yağış rejimi düzenlidir. Yağışlar, Güneş ışınlarının dik düştüğü dönemde kısmen artar.
• Doğal bitki örtüsü yıl boyunca yeşil kalan, uzun boylu ve geniş yapraklı ağaçlardan oluşan tropikal yağmur ormanlarıdır.

b) Savan (Yazı Yağışlı Tropikal) İklim

• Her iki yarımkürenin 10. ve 20. paralelleri arasında görülür. Örneğin; Batı Afrika ve Doğu Afrika platoları, Güney Brezilya vb.
• Yıllık ve sıcaklık ortalaması 20 ⁰C’nin üzerinde olup, yıllık sıcaklık farkları 5⁰ – 10⁰C arasında değişir.
• Yağışlar Güneş ışınlarının dik ve dike yakın açılarla düştüğü dönmede artarken, yılın belirli bir dönemi (kış) kurak geçer.
• Yağışların tamamı konveksiyonel kökenli olup, yağmur şeklindedir.
• Doğal bitki örtüsü yağışlı yaz döneminde yeşeren, kurak dönemde sararan uzun boylu ot ve çalılardan oluşan savanlardır.

c) Muson İklimi

• Asya kıtasının güneyinde, güneydoğusunda ve doğusunda görülür. Örneğin; Çin, Hindistan, Japonya vb.
• Yıllık sıcaklık ortalaması Güney Asya’da 20 ⁰C’nin üzerinde iken Doğu Asya’da 15⁰ – 20⁰C arasında değişir.
• Yıllık sıcaklık farkı 10⁰ – 15⁰C arasında değişir.
• Ortalama yağış miktarı en fazla olan iklim tipidir.
• Yağış rejimini Muson rüzgârlarının esme doğrultusu belirler.
• Kış mevsimi az yağışlı, yaz mevsimi bol yağışlıdır.
• Doğal bitki örtüsü, kışın yaprağın döken ağaçlardan oluşan gür ormanlardır.

ç) Subtropikal Çöl İklimi

• Genel olarak dönenceler ile 30. paraleller arasında görülür. Örneğin; Kuzey Afrika, Arap Yarımadası, Batı Avusturalya vb.
• Yıllık sıcaklık ortalaması 25⁰ – 30⁰C arasında değişir.
• Günlük sıcaklık farkının en çok olduğu iklim tipidir.
• Bağıl nem oranı yıl boyunca düşüktür.
• Yıllık yağış miktarı 150 mm.’nin altındadır. (Dinamik YB etkisi nedeniyle)
• Bu çöllerin oluşumunda sürekli alçalıcı hava hareketlerinin (Dinamik YB etkisi) önemli payı vardır.
• Doğal bitki örtüsü kuraklığa dayanıklı seyrek ot ve çalı topluluklarıdır.

2) ILIMAN KUŞAK İKLİMLERİ

a) Akdeniz İklimi

• Genel olarak her iki yarımkürenin 30. ve 40. paralelleri arasında görülür. Örneğin; Akdeniz kıyıları, Güney Afrika’daki Kap bölgesi, Orta Şili, Kaliforniya kıyıları (ABD) güneybatı Avustralya vb.
• Yıllık sıcaklık ortalaması 15⁰ – 20⁰C arasında değişir.
• Kışlar ılık ve yağışlı, yazlar sıcak ve kuraktır. Kışın don olayı ve kar yağışı nadiren görülür.
• Yıllık yağış miktarı 500 – 1000 mm. arasında değişir.
• Yağışların yaklaşık yarısı kışın düşer.
• Doğal bitki örtüsü, yaprağın dökmeyen bodur ağaç ve ağaççıklardan oluşan maki topluluklarıdır.
• Makilerin tahrip edildiği yerlerde garig adlı verilen diz boyu çalılara rastlanır.

b) Ilıman Okyanus İklimi

• Genel olarak Orta Asya Kuşak’taki kıtaların batı kıyılarında görülür. Örneğin; Batı Avrupa, Batı Kanada vb.
• Yıllık sıcaklık ortalaması 10⁰ -15⁰C arasında değişir.
• Yıllık yağış miktarı 1000 mm. den fazla olup, yağış rejimi düzenlidir.
• Kışlar ılık, yazlar serindir. Nem ve bulutluluk oranları fazladır.
• Bu iklim bölgelerinin ılıman olmasında sıcak su akıntılarının, yıl boyunca yağışlı olmasında Batı Rüzgârlarının önemli etkisi vardır.
• Doğal bitki örtüsü, kışın yaprağını döken karma yapraklı ormanlardır.

c) Orta Kuşak Step İklimi

• Genel olarak Orta Kuşak’ta deniz etkisine kapalı karaların iç ve alçak kesimlerinde görülür.
• Nemli subtropikal iklim bölgeleriyle orta kuşak karasal iklim bölgeleri arasında görülen geçiş tipi iklimlerdir.
• Yıllık sıcaklık ortalaması 5⁰ – 15⁰C arasında değişir. Kışlar soğuk, yazlar sıcak ve kuraktır.
• Yıllık yağış miktarı 500 mm.’nin altındadır. En yağışlı mevsim ilkbahardır.
• Doğal bitki örtüsü ilkbahar yağışlarıyla yeşeren, yaz kuraklığıyla sararan ot (bozkır) ve çalı topluluklarıdır.

ç) Sert Karasal İklim

• Orta Kuşak’ın yüksek enlemlerindeki karaların iç kesimlerinde görülür. Örneğin; Orta Asya, İç Anadolu vb.
• Yıllık sıcaklık ortalaması 5 ⁰C’nin altındadır. Kışlar soğuk ve uzun sürerken, yazlar serin ve kısadır.
• Yıllık sıcaklık farkı 40 ⁰C’den fazladır.
• Yıllık yağış miktarı 400 – 600 mm. arasında değişir. Yağışlar yaz mevsiminin başında artış gösterir.
• Doğal bitki örtüsü iğne yapraklı ağaçların oluşan tayga ormanlarıdır.

3) SOĞUK KUŞAK İKLİMLERİ

a) Tundra İklimi

• Genel olarak 60. ve 70. paraleller arasında görülür. Örneğin; Kuzey Asya, Kuzey Avrupa vb.
• Yıllık sıcaklık ortalaması 0 ⁰C’nin altındadır. Kışlar çok soğuk ve uzun, yazlar serin ve çok kısadır.
• Yıllık yağış miktarı 300 mm. den azdır. Yağışlar yaz mevsiminde artış gösterir.
• Doğal bitki örtüsü tundra adı verilen kısa boylu ot, çalı ve yosun topluluklarıdır.

b) Kutup İklimi

• Antarktika, Grönland gibi kutup çevresindeki bölgelerde görülür.
• Sıcaklıklar yılın hiçbir döneminde 0 ⁰C’nin üzerine çıkmaz.
• Yıllık yağış miktarı 150 mm. nin altındadır.
• Bu iklim bölgesinde bitki örtüsü, toprak ve yerleşik hayata rastlanılmaz.

ÖNEMLİ NOTLAR:

– Yağış rejimi düzenli olan iklim tipleri; ekvatoral ve ılıman okyanus iklimidir.

– En yağışlı mevsimi kış olan tek iklim tipi, Akdeniz iklimidir.

– Savan, muson, sert karasal ve tundra ikliminde en yağışlı mevsim yazdır.

– Ekvatoral, muson, ılıman okyanus ve sert karasal iklimin doğal bitki örtüsü ormandır.

– Dinamik Yüksek Basınç alanlarının etkisiyle; savan ikliminde kış, Akdeniz ikliminde yaz mevsimi kurak geçer.

– Şiddetli karasallık ve soğuk su akıntıları da çölleşmeye neden olabilmektedir.

– Subtopikal çöl, step, tundra ve kutup ikliminin yıllık yağış miktarı ağaç formasyonunun (orman) gelişmesi için yeterli değildir.